Urker schedels zijn weer thuis

Urk, 5 juni 2010 – De Urker schedels zijn weer thuis. Vandaag vond de officiële teruggave van de schedels plaats in het Kerkje aan de Zee. De schedels worden op een later tijdstip in besloten kring begraven.

”Na zo’n 150 jaar omzwervingen zijn de beruchte Urker schedels weer thuis. Wat een reis hebben ze gemaakt en wat is er veel over ze te doen geweest. Weinig koppen zijn zo vaak opgemeten en geanalyseerd als dit zestal. Met de terugkeer van deze schedels hebben we een voorbeeld willen stellen. Er komt een definitief einde aan de tijd waarin Urkers als een bijzonder type of museumobject werden beschouwd.''

Met deze woorden gaf Lucia de Vries van het Comité Urker Schedels uiting aan de beweegredenen van haar comité. Het was een plechtige bijeenkomst in het kerkje. Met bijzondere gasten als oud-plaatsgenoot en dichter Rien van den Berg, Jan Wakker, wiens schedel als schoolkind in 1937 nog werd opgemeten, medewerkers van het Universiteitsmuseum Utrecht en de nodige media.

Cultuurwethouder Ben Visser mocht de schedels namens de gemeente Urk in ontvangst nemen. Monique Mourits, directeur van het Universiteitsmuseum Utrecht, benadrukte dat het het museum er alle vrede mee heeft dat de schedels als menselijke resten in plaats van een genummerd museumobjecht. ”Het is goed'', concludeerde ze.

Tiemen Roos, van het comité Urker Schedels, zette de geplande herbegrafenis voor de aanwezigen in christelijke perspectief. Hij gebruikte de beenderen van Jozef als voorbeeld. Die werden door Mozes meegenomen uit Egypte en na 40 jaar omzwervingen herbegraven in het beloofde land.

De medewerking van een deel van het Urker Mannenkoor 'Hallelujah' gaf extra cachet aan de officiële overdracht. Het koor zong, onder leiding van dirigent Bert Moll, verschillende liederen met het oog op de opstanding en de wederkomst.

'Gewone mensen'

Met de overdrachtsceremonie is een eind gekomen aan de omzwervingen van de zes schedels. In 1877 werden ze gestolen van de begraafplaats en aan de Utrechtse hoogleraar Pieter Harting aagneboden. Die dacht in de schedels kenmerken van de oer-Nederlander terug te kunnen vinden. ”Inmiddels weten we dat wij als Urkers niet de missing link zijn tussen de Neanderthaler en de moderne mens. We zijn ook niet de Batavus genuinus, de denkbeeldige oer-Nederlander. We zijn ook niet achterlijk, lui of onzakelijk, hetgeen een ander onderzoek in de 20ste eeuw concludeerde. Wij Urkers zijn maar hele gewone mensen'', aldus De Vries.

Meer schedels?

Voor het comité staan de schedels symbool voor de wetenschappelijke bevoogding in de 19e en 20e eeuw toen er de nodige onderzoeken werden gedaan onder de Urker bevolking. Met hun terugkeer is er een einde gekomen aan de tijd dat Urkers als bijzonder type of museumobject worden beschoud. Als het aan het comité ligt, zit hun taak er met de terugkeer van deze schedels niet op. Er zijn namelijk nog meer Urker schedels in verschillende collecties in binnen- en buitenland. Het comité hoopt dat ook andere musea royaal zullen zijn met de teruggave van menselijke resten.

Media aandacht

De thuiskomst van de Urker schedels, is groot nieuws in Nederland. Het is voor het eerst in de geschiedenis dat museale menselijke resten worden overgedragen aan een autochtone gemeenschap.

Vanwege de opmerkelijke uitspraak van de Ethische Commissie van de Nederlandse Museumvereniging en eventuele implicatie daarvan voor musea, was er veel media-aandacht voor de schedels. Afgelopen zaterdag besteedde de NOS uitgebreid aandacht aan de teruggave, evenals diverse landelijke kranten.

Voor het NOS verslag ga naar http://nos.nl/artikel/162481-urker-schedels-erfenis-van-een-bitter-verleden.html

Uit aarde en uit water

Journalist, dichter en oud-plaatsgenoot Rien van den Berg schreef het volgende gedicht ter gelegenheid van de thuiskomst van de schedels:

Uit aarde en uit water

Zij stierven niet, zij legden slechts het tijdelijke af,

legden de last van hun bestaan in Vaders hand.

Hun kinderen kozen de veiligste plaats die er was

voor hun graf: de hoogte naast het huis van God,

en vonden zwoegend, op de tast hun weg, op zee

en land, totdat kindskinderen ook hen begroeven.

Raakte het kerkhof vol, dan schikten de geslachten in.

De generaties legden, jaren na hun aardse tent, tot slot

op dat moment ook hun verweerde namen af.

Dat was niet erg. Ze wisten zich gekend.

Het was een arts die met een wisseltruc hun hoofden

roofde; in naam der wetenschap, zonder geweten,

en gefundeerd op misverstand. Zij zijn in een depot beland.

Genummerd, tot object gereduceerd. En toen vergeten.

Tot nu. Hun erfgenamen hebben hen teruggebracht.

Hier is hun lichaam neergelegd, zij wachten samen

in rijen van geslachten, op de dag dat Vader

met grote, zachte stem uit aarde en uit water

zijn kinderen roepen zal, met nieuwe namen.