Urker schedels site verhuisd

De site van de Urker Schedels is verhuisd! Ga naar http://urkerschedels.wordpress.com/ voor de nieuwste updates

Urker schedels in stilte herbegraven

Urk, 20 juli 2010 - Vandaag zijn de Urker schedels in stilte herbegraven. De zes 'Harting' schedels, die begin juni door het Universiteitsmuseum Utrecht werden overgedragen, zijn begraven op het oude Urker kerkhof, precies op de plek vanwaar ze vermoedelijk zijn ontvreemd.

De herbegraving was een sobere en waardige gebeurtenis. De schedels werden in een speciaal voor dit doel gemaakt kistje door twee medewerkers van begrafenisonderneming Draagt Elkanders Lasten (DEL) naar het kerkhof vervoerd. Het kistje werd door de medewerkers naar het graf gedragen, gevolgd door twee vertegenwoordigers van het Comité Urker Schedels.

Na het laten zakken van de kist door de comitéleden droeg Tiemen Roos de Apostolische Geloofsbelijdenis voor, en werd de begrafenis afgesloten met het Onze Vader.

De plek die door de gemeente Urk is vrijgemaakt betreft een nieuw graf, gedelft op de plek waar vroeger het beenderhuisje te vinden was.

Het comité is blij met deze mooie afronding van een drie jaar durende campagne. "De beruchte schedels, die voor ons symbool staan voor wetenschappelijke bevoogding in het verleden, zijn na zo'n honderdvijftig jaar omzwervingen weer thuis. Ze hebben dankzij de gemeente een prachtig plekje gevonden, onder de toren van het Kerkje aan de Zee, uitkijkend op het Vissersmonument en het IJsselmeer", aldus het comité.

De herbegraving betekent niet het einde van het verhaal achter de schedels. In het Universiteitsmuseum Utrecht is deze zomer een kleine tentoonstelling over de Harting schedels te zien. Het comité heeft plannen het verhaal verder te vertellen middels een grafsteen en informatie bij de begraafplek. Ook is een tentoonstelling in Museum Het Oude Raadhuis in 2011 gepland.

Urker schedels zijn weer thuis

Urk, 5 juni 2010 – De Urker schedels zijn weer thuis. Vandaag vond de officiële teruggave van de schedels plaats in het Kerkje aan de Zee. De schedels worden op een later tijdstip in besloten kring begraven.

”Na zo’n 150 jaar omzwervingen zijn de beruchte Urker schedels weer thuis. Wat een reis hebben ze gemaakt en wat is er veel over ze te doen geweest. Weinig koppen zijn zo vaak opgemeten en geanalyseerd als dit zestal. Met de terugkeer van deze schedels hebben we een voorbeeld willen stellen. Er komt een definitief einde aan de tijd waarin Urkers als een bijzonder type of museumobject werden beschouwd.''

Met deze woorden gaf Lucia de Vries van het Comité Urker Schedels uiting aan de beweegredenen van haar comité. Het was een plechtige bijeenkomst in het kerkje. Met bijzondere gasten als oud-plaatsgenoot en dichter Rien van den Berg, Jan Wakker, wiens schedel als schoolkind in 1937 nog werd opgemeten, medewerkers van het Universiteitsmuseum Utrecht en de nodige media.

Cultuurwethouder Ben Visser mocht de schedels namens de gemeente Urk in ontvangst nemen. Monique Mourits, directeur van het Universiteitsmuseum Utrecht, benadrukte dat het het museum er alle vrede mee heeft dat de schedels als menselijke resten in plaats van een genummerd museumobjecht. ”Het is goed'', concludeerde ze.

Tiemen Roos, van het comité Urker Schedels, zette de geplande herbegrafenis voor de aanwezigen in christelijke perspectief. Hij gebruikte de beenderen van Jozef als voorbeeld. Die werden door Mozes meegenomen uit Egypte en na 40 jaar omzwervingen herbegraven in het beloofde land.

De medewerking van een deel van het Urker Mannenkoor 'Hallelujah' gaf extra cachet aan de officiële overdracht. Het koor zong, onder leiding van dirigent Bert Moll, verschillende liederen met het oog op de opstanding en de wederkomst.

'Gewone mensen'

Met de overdrachtsceremonie is een eind gekomen aan de omzwervingen van de zes schedels. In 1877 werden ze gestolen van de begraafplaats en aan de Utrechtse hoogleraar Pieter Harting aagneboden. Die dacht in de schedels kenmerken van de oer-Nederlander terug te kunnen vinden. ”Inmiddels weten we dat wij als Urkers niet de missing link zijn tussen de Neanderthaler en de moderne mens. We zijn ook niet de Batavus genuinus, de denkbeeldige oer-Nederlander. We zijn ook niet achterlijk, lui of onzakelijk, hetgeen een ander onderzoek in de 20ste eeuw concludeerde. Wij Urkers zijn maar hele gewone mensen'', aldus De Vries.

Meer schedels?

Voor het comité staan de schedels symbool voor de wetenschappelijke bevoogding in de 19e en 20e eeuw toen er de nodige onderzoeken werden gedaan onder de Urker bevolking. Met hun terugkeer is er een einde gekomen aan de tijd dat Urkers als bijzonder type of museumobject worden beschoud. Als het aan het comité ligt, zit hun taak er met de terugkeer van deze schedels niet op. Er zijn namelijk nog meer Urker schedels in verschillende collecties in binnen- en buitenland. Het comité hoopt dat ook andere musea royaal zullen zijn met de teruggave van menselijke resten.

Media aandacht

De thuiskomst van de Urker schedels, is groot nieuws in Nederland. Het is voor het eerst in de geschiedenis dat museale menselijke resten worden overgedragen aan een autochtone gemeenschap.

Vanwege de opmerkelijke uitspraak van de Ethische Commissie van de Nederlandse Museumvereniging en eventuele implicatie daarvan voor musea, was er veel media-aandacht voor de schedels. Afgelopen zaterdag besteedde de NOS uitgebreid aandacht aan de teruggave, evenals diverse landelijke kranten.

Voor het NOS verslag ga naar http://nos.nl/artikel/162481-urker-schedels-erfenis-van-een-bitter-verleden.html

Uit aarde en uit water

Journalist, dichter en oud-plaatsgenoot Rien van den Berg schreef het volgende gedicht ter gelegenheid van de thuiskomst van de schedels:

Uit aarde en uit water

Zij stierven niet, zij legden slechts het tijdelijke af,

legden de last van hun bestaan in Vaders hand.

Hun kinderen kozen de veiligste plaats die er was

voor hun graf: de hoogte naast het huis van God,

en vonden zwoegend, op de tast hun weg, op zee

en land, totdat kindskinderen ook hen begroeven.

Raakte het kerkhof vol, dan schikten de geslachten in.

De generaties legden, jaren na hun aardse tent, tot slot

op dat moment ook hun verweerde namen af.

Dat was niet erg. Ze wisten zich gekend.

Het was een arts die met een wisseltruc hun hoofden

roofde; in naam der wetenschap, zonder geweten,

en gefundeerd op misverstand. Zij zijn in een depot beland.

Genummerd, tot object gereduceerd. En toen vergeten.

Tot nu. Hun erfgenamen hebben hen teruggebracht.

Hier is hun lichaam neergelegd, zij wachten samen

in rijen van geslachten, op de dag dat Vader

met grote, zachte stem uit aarde en uit water

zijn kinderen roepen zal, met nieuwe namen.

Symposium inspireert en vraagt om meer onderzoek

Lelystad, 4 juni 2010 - Het symposium 'Urkers: Oernederlanders of Museaal Object?' inspireerde dagvoorzitter Herman Pleij vandaag tot een oproep tot meer 'verantwoorde' publicaties over rassen- en schedelonderzoek en de impact op gemeenschappen als Urk.

Het symposium werd georganiseerd door de Stichting Erfgoed Urk en het Nieuw Land Erfgoedcentrum in Lelystad. Onder de sprekers bevonden zich Mr. N. van Lingen, voorzitter van de Ethische Codecommissie voor Musea, Drs. D. van der Maas, promovenda Vrije Universiteit Amsterdam, Prof.dr. B. Theunissen, wetenschapshistoricus aan de Universiteit Utrecht, en Prof. dr. P.J. Slootweg, patholoog aan het UMC te Nijmegen. Ing Tiemen Roos sprak namens het Comite Urker Schedels.

Volgens Van der Lingen is de teruggave van de Urker schedels onderdeel van een beweging die in Nederland op gang kwam na de tentoonstelling 'Bodies' in de Beurs van Berlage. Musea hebben behoefte aan richtlijnen voor het tentoonstellen van menselijke resten. Ook de 'excuus cultuur' waarin Westerse landen menselijke resten teruggeven, bijvoorbeeld aan Maori in Nieuw Zeeland, of aan de Ghanese overheid, speelt een rol.

Mourits onderkende dat er nog altijd verzet is om menselijke resten terug te geven, omdat museale medewerkers hun collecties intact willen houden, maar noemde het een 'goede zaak' dat de opvattingen aan het veranderen zijn.

Slootweg nam de aanwezigen mee op een reis door de geschiedenis van het schedelmeten, beginnend bij de Ladder der Natuur van Aristoteles. Sindsdien heeft de wetenschap eeuwenlang de hierarchie van levende wezens en de relatie tussen uiterlijk en karakter proberen vast te leggen.

De Maas meent dat het claimen van de Urkers schedels een voorbeeld is van cultuurregionalisme. De teruggave van menselijke resten is gemotiveerd door 'rechtzetten van dingen' als gevolg van 'the return to things' oftewel het zoeken van identiteit in de materie. Deze ontwikkeling is volgens haar de uitkomst van de 'identeitscrisis' van de moderne samenleving.

Theunissen vroeg zich op het symposium zich af of de Urkers gelukkig zijn met deze uitleg. Hij noemde Harting een 'priester van de wetenschap' die de 'waarheid' als een maatschappelijke wegwijzer beschouwde. Het idee 'wij als wetenschappers weten wat goed is voor de mensen' is van alle tijden, aldus Theunissen.

Roos legde uit dat voor hem met de teruggave van de schedels 'de cirkel eindelijk rond is'. De schedels worden herbegraven op de plek van waar ze in 1877 waarschijnlijk zijn ontvreemd.

Urker schedels volop in het nieuws

Urk, 26 mei 2010 - De Urker schedels staan voor de herbegraving op 5 juni weer volop in de belangstelling. Op 3 juni besteedt VPRO's Noorderlicht aandacht aan schedelonderzoeken.

VPRO interviewt twee sprekers van het symposium "Urkers: Oernederlanders of museaal object" dat op 4 juni door de Stichting Erfgoed Urk en Nieuwland Erfgoedcentrum wordt georganiseerd. Een van de geinterviewden is hoogleraar Geschiedenis Bert Theunissen, die in het NRC Handelsblad van 1 mei 1995 een artikel over de herkomst van de Urker schedels in het Utrechts Universiteitsmuseum schreef: http://www.urksfruit.nl/www_urksfruit/Joenboek/PDF/Harting%20Schedels.pdf

Tevens wordt de patholoog Pieter Slootweg van het UMC Nijmegen geinterviewd.

De uitzending kan worden beluisterd op donderdag 3 juni, op Radio 1, van 15.20-15.35 uur.

Urker Schedels op 5 juni overgedragen

Urk, 16 april 2010 – De zes Urker schedels die in het bezit van het Utrechts Universiteitsmuseum zijn worden op zaterdag 5 juni officieel overgedragen in het Kerkje aan de Zee, naast het kerkhof vanwaar ze in 1877 ontvreemd zijn. Het is de eerste keer dat de Nederlandse Museumvereniging het advies heeft gegeven om menselijke resten binnen Nederland terug te geven.

Voorafgaand aan de officiële teruggave organiseert de Stichting Erfgoed Urk samen met Nieuwland Erfgoedcentrum het symposium “Urkers: Oernederlanders of museaal object?”

Het symposium gaat in op de vraag hoe rassenonderzoek gemeenschappen als Urk hebben beïnvloed. Behalve vertegenwoordigers van de Museumvereniging en het Utrecht Universiteitsmuseum zullen hoogleraar Bert Theunissen, professor Piet Slootweg en promovendus Demelza van de Maas als sprekers aanwezig zijn. Dagvoorzitter is Herman Pleij, emeritus hoogleraar Nederlandse Letterkunde. Aanmelding kan via het Nieuw Land Erfgoedcentrum in Lelystad.

De schedels worden op 5 juni door vertegenwoordigers van het Utrechts Universiteitsmuseum aan de gemeente Urk overgedragen tijdens een bijeenkomst in het Kerkje aan de Zee. Het Urker mannenkoor Halleluja en journalist-dichter Rien van de Berg hebben hun medewerking toegezegd. De schedels worden op een later tijdstip op het Oude Kerkhof in stilte herbegraven.

Voor meer informatie over de ethische vragen rond de schedels:

http://www.museumethiek.nl/archief/menselijke-resten/urker-schedels

http://www.uu.nl/NL/universiteitsmuseum/actueel/Pages/urkerschedels.aspx

Schedels komen terug naar Urk!

Urk, 25 september 2009 - De Urker schedels komen terug naar Urk. Het Utrechts Universiteitsmuseum heeft besloten het advies van de Nederlandse Museumvereniging ter harte te nemen en de schedels uit haar depot aan het Comité Urker Schedels over te dragen.

Het comité, dat zich sinds begin 2007 sterk maakt voor teruggave, is bijzonder verheugd. Samen met Stichting Erfgoed Urk start het op korte termijn met de voorbereidingen van een plechtige herbegrafenis dan wel bijzetting van de schedels op het oude Urker kerkhof.

Het advies van de Ethische commissie van de Museumvereniging is te lezen op

http://www.animalnepal.org/Definitief_advies_11_sept_2009.pdf

De zes schedels waar het om gaat, liggen in het depot van het Utrechts Universiteitsmuseum. Drie van de schedels werden in 1877 van het Urker kerkhof gestolen door een Hilversumse arts, die ze cadeau deed aan de beroemde Utrechtse hoogleraar Pieter Harting.

Het verhaal is te lezen op http://www.urksfruit.nl/www_urksfruit/Joenboek/PDF/Harting%20Schedels.pdf

Hoe de overige drie Urker schedels in Utrecht terecht zijn gekomen, is niet meer te achterhalen. Het comite gaat ervan uit dat alle Urker schedels in depots in Nederland en Duitsland van het kerkhof zijn ontvreemd. Er zijn diverse referenties uit de wetenschappelijke literatuur bekend om deze aanname te staven.

Wetenschappers dachten in de negentiende eeuw dat bewoners van het Zuiderzeegebied nog ‘raskenmerken’ van de oer-Nederlander zouden vertonen. Vooral de Urkers op hun geïsoleerde eiland waren een aantrekkelijk onderzoeksobject.

Vorig jaar diende het Urker comité bij het universiteitsmuseum een formeel verzoek in tot teruggave van de schedels. Het museum vroeg advies bij de Ethische Commissie van de Nederlandse Museumvereniging. Deze commissie ziet toe op de naleving van internationale afspraken over dergelijke claims. Beide partijen zegden vooraf toe zich aan het advies te conformeren.

Directeur Monique Mourits van het Utrechts Universiteitsmuseum heeft vandaag het Comité Urker Schedels en de Urker bevolking hartelijk gefeliciteerd. Het universiteitsmuseum en het comité gaan op korte termijn een plan uitwerken voor de daadwerkelijke overdracht van de schedels.

Het comité heeft eerder al gesuggereerd hieraan een minisymposium te koppelen, waarbij hedendaagse wetenschappers hun licht over het fenomeen rassenonderzoek zullen laten schijnen. Ook in de twintigste eeuw werd op Urk nog bij honderden schoolkinderen de schedel opgemeten. Een aantal van deze personen leeft nog.

Prof. Pieter Harting was in 1852 al eens op Urk geweest, maar had toen geen schedels kunnen bemachtigen. Een kwart eeuw later slaagde zijn vriend dokter J.F. van Hengel daar door een wisseltruc wel in.

In het laatste kwart van de 19e eeuw reisden Urker schedels van de ene universiteit naar de andere. Geleerden als J. van der Hoeven, Welcker, J.W. Spengel en ook de gezaghebbende Duitse antropoloog R. Virchow bestudeerden de schedels aan alle kanten en trokken conclusies.
Zo zouden de Urkers de nagenoeg onvermengde nazaten zijn van de Batavus genuius, de denkbeeldige oer-Nederlander van tweeduizend jaar geleden. Ook werden de Urkers enige tijd aangezien voor de missing-link tussen de in 1863 gevonden Neanderthaler en de moderne mens. Pas na 1900 maakt een andere geleerde, G. Schwalbe, aan die veronderstelling een einde door aan te tonen dat de Neanderthaler géén Homo sapiens is.

Links naar berichtgeving in Nederlandse media:
http://binnenland.nieuws.nl/569825/museum_moet_schedels_teruggeven_aan_urk
http://www.nd.nl/artikelen/2009/september/25/urker-schedels-keren-terug-naar-urk
http://www.opurk.nl/content/view/19555/2/